Nguồn gốc của trà sữa trân châu, thức uống mang tính biểu tượng ở Đài Loan

Sự trỗi dậy của trà sữa trân châu, thức uống cực kỳ phổ biến ở Đài Loan, trên toàn thế giới những năm gần đây có thể coi là tâm điểm. Hãy cùng tìm hiểu nguồn gốc của trà sữa trân châu, thức uống mang tính biểu tượng này.

• Thời tiết thành phố ngủ ngon nhất Việt Nam xuống còn 11 độ C, cực kỳ thích hợp để ngủ
• Đến chùa Địa Tạng Phi Lai tìm kiếm sự bình yên, thanh tịnh trong không gian xanh mướt
• Những điều rút ra từ chuyến xuyên Việt đầu tiên của cô gái 25 tuổi: "Người khác đi được thì mình cũng đi được"

Được phát minh vào những năm 1980, trà sữa trân châu (còn gọi là trà ngọc trai đen hoặc trà boba) là biểu tượng được yêu thích của Đài Loan. (Ảnh: Hanlin Tea Room)

Trong một tập phim của "Dragons' Den", một chương trình truyền hình thực tế theo phong cách "Shark Tank" do CBC ở Canada sản xuất. Trong chương trình, hai chủ sở hữu thương hiệu đồ uống có trụ sở tại Quebec đã mô tả trà sữa là một thức uống hợp thời, nhiều đường, lưu ý rằng khách hàng "không bao giờ chắc chắn về thành phần của nó".

Liu, người Canada gốc Hoa, xuất hiện với tư cách là khách mời/nhà đầu tư tiềm năng, xen vào: “Khoan đã, khoan đã. Tôi khá chắc chắn về thành phần của nó”. Nhưng đây không phải là lần đầu tiên trà sữa trở thành tâm điểm của tranh cãi. Trên thực tế, nó đã là chủ đề gây tranh cãi lớn trong nhiều thập kỷ.

Tất cả bắt đầu với trà bọt

Được phát minh vào những năm 1980, trà sữa trân châu (còn gọi là “trà trân châu đen” hoặc “trà boba”) là một thức uống cổ điển được yêu thích hàng đầu ở Đài Loan (Trung Quốc). Mặc dù có hàng chục biến thể khác nhau, nhưng cốt lõi của nó là sự kết hợp giữa trà, sữa và “bong bóng” - về cơ bản là những viên bi nhỏ làm từ bất cứ thứ gì từ bột sắn đến thạch trái cây.

Theo nhiều nghiên cứu gần đây, ngành trà sữa trân châu vào năm 2024 có giá trị khoảng 2,4 - 3,6 tỷ USD trên toàn cầu và không có dấu hiệu chậm lại trong thập kỷ tới. Vậy mọi chuyện bắt đầu từ đâu?

Nguồn gốc của trà sữa trân châu có thể bắt nguồn từ những năm 1940. Sau khi làm nhân viên pha chế tại một quán rượu izakaya ở Đài Loan dưới thời Nhật Bản cai trị trong Thế chiến II, vào năm 1949, Chang Fan Shu đã mở một quán trà bán loại trà shou yao (trà lắc bằng tay) độc đáo được pha bằng bình lắc cocktail.

Kết quả là một loại trà đá sánh mịn với những bọt khí mịn ở trên và được gọi là trà bọt ở Đài Loan. Ngày nay, shou yao là thành phần thiết yếu của trà sữa. Không có shou yao thì không có trà sữa.

Vào thời điểm đó, đây là một phát minh mang tính cách mạng, không chỉ đồ uống lạnh không phổ biến mà ý tưởng tiêu thụ đồ ăn và đồ uống để giải trí chỉ mới bắt đầu phát triển ở Đài Loan sau chiến tranh. Trong những năm tiếp theo, niềm đam mê đồ uống lạnh ngon miệng của hòn đảo này ngày càng mãnh liệt.

Tseng Pin Tsang, một nhà sử học ẩm thực Đài Loan, cho biết: "Xu hướng đồ uống trà thịnh hành cùng với sự trỗi dậy của xu hướng ẩm thực nhàn nhã vào những năm 1980 khi Đài Loan đang trải qua giai đoạn tăng trưởng kinh tế nhanh chóng... Ngoài các sản phẩm trà đóng gói công nghiệp, trên phố và ở vùng ngoại ô còn có nhiều quán trà hơn”.

Năm 1986, cố nghệ sĩ và doanh nhân người Đài Loan - Đồ Tông Hòa quyết định khởi nghiệp kinh doanh mới bằng cách tận dụng xu hướng quán trà. Sau khi doanh nghiệp trước đây của ông thất bại khi một nhà hàng lẩu đã phá sản, Tu phải gánh khoản nợ 4 triệu đài tệ (khoảng 124.000 USD) và rất cần một ý tưởng để giúp quán trà của trở nên khác biệt so với những quán khác.

"Tôi đang ghé thăm chợ ướt Yamuliao ở Đài Nam thì nhìn thấy fenyuan (viên sắn dây), một món ăn vặt truyền thống mà tôi yêu thích từ thời thơ ấu. Tôi tự nhủ 'tại sao mình không thêm một ít fenyuan vào trà xanh nhỉ?'. Khi pha trà xanh vàng, fenyuan trắng trông gần như trong suốt với phần giữa màu trắng, rất giống chiếc vòng cổ ngọc trai của mẹ tôi. Vì vậy, tôi đặt tên cho nó là 'zhen zhu lu cha' (trà xanh ngọc trai).", Tu - người sáng lập Phòng trà Hanlin chia sẻ với CNN Travel.

Trà sữa trân châu thường được lắc bằng tay để tạo ra một loại đồ uống đá mịn và thơm ngon với những bọt khí mịn ở trên cùng, được gọi là trà bọt ở Đài Loan. (Ảnh: Hanlin Tea Room)

Sau đó, Tu thử nghiệm bằng cách thêm những viên trân châu đen to hơn vào trà sữa để có hương vị đậm đà hơn và kết cấu dai hơn và đây đã trở thành loại trà sữa trân châu cổ điển mà hầu hết người hâm mộ đều biết đến và yêu thích ngày nay.

“Những viên trân châu trà đen to hơn những chiếc ống hút mà thị trường có lúc đó. Khách hàng của chúng tôi phải dùng thìa để múc những viên trân châu. Chúng tôi phải làm việc với một nhà máy nhựa để tùy chỉnh ống hút chỉ dành cho trà của chúng tôi”, Tu nói.

Quán trà sữa đầu tiên của ông Hanlin mở cửa vào tháng 10/1986. “Trà sữa trân châu nhanh chóng trở thành mặt hàng bán chạy trên thị trường và doanh thu ổn định của quán trà đã giúp tôi trả hết nợ”, doanh nhân này cho biết.

Hanlin hiện đang điều hành khoảng 80 chi nhánh trên khắp Đài Loan và có cơ sở nhượng quyền ở khắp mọi nơi, từ Hoa Kỳ và Canada đến Trung Quốc đại lục. Nhưng mọi chuyện trở nên rắc rối ở đây. Tu không phải là người duy nhất tuyên bố mình đã phát minh ra trà sữa.

Lin Hsiu Hui, giám đốc sản phẩm tại chuỗi cửa hàng trà sữa Chun Shui Tang, cho biết bà đã tạo ra ly trà sữa trân châu đầu tiên tại một cuộc họp nhân viên vào năm 1988. Chỉ để vui, bà đã đổ những viên trân châu mang theo vào tách trà Assam và uống.

Viên fenyuan trắng, viên sắn dây, là topping đầu tiên được dùng để pha trà sữa. Viên đen lớn hơn xuất hiện sau đó. (Ảnh: Hanlin Tea Room)

“Mọi người trong buổi họp đều thích đồ uống này và nó nhanh chóng bán chạy hơn tất cả các loại trà đá khác của chúng tôi chỉ sau vài tháng”,  Lin chia sẻ với CNN Travel trong một cuộc phỏng vấn. Nhân viên của Chun Shui Tang cũng khẳng định đây là thương hiệu đầu tiên cho ra mắt trà bọt được lắc bằng bình lắc cocktail.

Trong những năm qua, cuộc chiến giành quyền thống trị trà sữa ngày càng trở nên gay gắt. Một vụ kiện tụng kéo dài 10 năm đã nổ ra vào năm 2009. Cuộc chiến cuối cùng đã được giải quyết vào năm 2019 với một kết thúc đáng thất vọng nhưng thân thiện.

Tòa án quyết định rằng trà sữa là thức uống mà bất kỳ người hay cửa hàng nào cũng có thể làm. Do đó, không cần phải tranh luận xem ai là người tạo ra nó.

“Chúng tôi đều là bạn cũ trong ngành trà. Vụ kiện với Chun Shui Tang là cuộc chiến không thể tránh khỏi để giành lấy sự thật nhưng không phải là chuyện cá nhân. Chúng tôi sẽ để những người uống trà của chúng tôi phán xét”, Tu bình luận về vụ việc vào năm 2020.

Mặc dù cuộc chiến giành quyền sở hữu không có người chiến thắng, nhưng có một sự thật thú vị không thể chối cãi liên quan đến lịch sử của trà sữa trân châu, đó là nguồn gốc của biệt danh boba. Hiện nay, từ “boba” được dùng để chỉ trà sữa nói chung, ban đầu từ này dùng để chỉ những viên trân châu đen lớn được sử dụng trong đồ uống này.

Hầu hết mọi người đều đồng ý rằng nó được một người bán hàng rong ở Đài Nam nghĩ ra, người lấy cảm hứng từ biệt danh Boba của ngôi sao điện ảnh Hồng Kông Amy Yip, khi dịch theo nghĩa đen có nghĩa là "nhà vô địch về ngực". Người bán hàng rong đặt tên cho những viên trân châu đen lớn hơn là “boba” để phân biệt với những viên fenyuan nhỏ hơn thường thấy ở các quán trà.

Biểu tượng bền vững của Đài Loan

Chun Shui Tang là một chuỗi cửa hàng nổi tiếng khác tự nhận mình là người phát minh ra trà sữa trân châu. (Ảnh: CNN)

Nhưng theo nhà sử học Tseng, tình yêu của người Đài Loan dành cho trà sữa không chỉ nằm ở hương vị và kết cấu. “Nó cũng phản ánh tâm trạng đặc biệt của Đài Loan trong thời đại đó - cảm giác rằng xã hội đang chuyển đổi từ cũ sang mới. Nó bao gồm một số trải nghiệm văn hóa lâu đời của Đài Loan với một chút cảm xúc hoài cổ đang thịnh hành trong xã hội hiện đại này.”, ông nói về thời cuối những năm 1980.

Tseng cho biết thêm rằng trong quá trình tái tạo hai mặt hàng chủ lực truyền thống fenyuan và trà, xã hội đã gắn kết với nhau thông qua nền văn hóa và lịch sử chung.  “Trà sữa trân châu là một ví dụ thành công về việc tái tạo một món ăn truyền thống. Nó đã trở thành biểu tượng cho sự tự tin và bản sắc của người Đài Loan.”, ông nói.

Nói cách khác, đừng đùa với người Đài Loan và trà sữa của họ, đây là bài học mà Bộ Quốc phòng của hòn đảo này đã học được một cách khó khăn. Vào năm 2004, với hy vọng thuyết phục công chúng rằng đề xuất mua vũ khí thực sự không tốn kém, bộ này đã phát hành tờ rơi nêu rõ rằng nếu người Đài Loan bỏ một ly trà sữa mỗi tuần trong 15 năm tới, họ có thể tiết kiệm đủ tiền để chi trả cho chi phí quân sự.

Không có gì đáng ngạc nhiên khi chiến dịch này đã phản tác dụng, gây ra sự phản đối dữ dội trong khi lại gắn kết những người pha chế trà sữa và người uống trà sữa. Chuỗi trà sữa Easy Way đã tranh luận trong một cuộc họp báo: “Tại sao bạn không yêu cầu mọi người ngừng uống Coke?”.

Truyền thông địa phương gọi sự kiện này là sự kiện “trà sữa đổi vũ khí”.  Một số học giả thậm chí còn cho rằng nó đã đưa trà sữa lên vũ đài quốc tế .

Trà sữa 2.0

Người sáng lập Bubbleology, Assad Khan, cho biết trải nghiệm đầu tiên về trà sữa của anh là "yêu ngay từ ngụm đầu tiên". (Ảnh: Bubbleology)

Ngày nay, trà sữa ngày càng phát triển về cả hương vị lẫn kết cấu. Nhiều cửa hàng liên tục xuất hiện trên khắp thế giới, sáng tạo ra các phiên bản đồ uống của riêng họ.

Thương hiệu Tiger Sugar của Đài Loan đã tung ra làn sóng mới về đồ uống có ga không trà được tạo ra bằng cách sử dụng ga phủ đường nâu tự nhiên và sữa tươi. Các thương hiệu trẻ hơn cũng đã thử nghiệm thêm các thành phần khác nhau (ví dụ như bánh Oreo, dâu tây và bánh bông lan) vào sản phẩm của họ.

Các quán trà sữa truyền thống thậm chí còn tham gia vào sự sáng tạo này và tiếp tục đa dạng hóa thực đơn của mình. Cũng có những thương hiệu thành công được tạo ra bên ngoài châu Á.

Ví dụ, Bubbleology là một trong những chuỗi cửa hàng đầu tiên tại Anh do một cựu nhân viên ngân hàng đầu tư người Anh sáng lập. Người sáng lập, Assad Khan, cho biết ông đã yêu thích đồ uống này sau khi thử nó ở Chinatown tại New York vào năm 2009 và mở cửa hàng đầu tiên vào năm 2011.

"Đó là trà sữa trân châu khoai môn và nó không giống bất kỳ loại nào tôi từng nếm. Sự thay đổi về kết cấu với đồ uống làm từ trà và trân châu đã tạo nên một món tráng miệng lai độc đáo. Điểm tuyệt vời nhất của trà sữa là tính tùy chỉnh hoàn toàn của nó, thực tế là bạn có thể hiệu chỉnh mọi thành phần của đồ uống. Bạn không tìm thấy điều này ở các sản phẩm khác trong danh mục đồ ăn nhẹ theo cảm hứng.", Khan chia sẻ với CNN Travel.

Bubbleology từ đó đã mở rộng ra ngoài Vương quốc Anh đến Hoa Kỳ. Công ty đã nắm bắt được bản chất tùy chỉnh của đồ uống, cung cấp nhiều loại đồ uống có bọt đủ màu sắc. Nhưng dù công thức có kỳ quặc đến đâu thì linh hồn của một ly trà sữa trân châu ngon vẫn luôn nằm ở trà.

“Chúng tôi chỉ sử dụng trà đen Sri Lanka hảo hạng (trồng ở Đài Loan). Trà có hương thơm dịu nhẹ và hậu vị tuyệt vời”, cố nghệ nhân Tu - người đã qua đời vào năm 2022 ở tuổi 73 cho biết.

Khi tin tức về cái chết của ông lan truyền, nhiều bạn bè và đồng nghiệp trong ngành trà đã bày tỏ lòng kính trọng trực tuyến và cảm ơn ông vì đã không ngừng quảng bá văn hóa trà của Đài Loan trong suốt cuộc đời mình.

Trong cuộc phỏng vấn gần đây nhất với CNN, Tu cho biết việc di chuyển giữa các ngọn núi trên đảo để tìm kiếm loại trà ngon nhất có thể là phần thú vị nhất trong công việc của ông. “Trà sữa trân châu không chỉ là cội nguồn và niềm tự hào của Hanlin, mà còn là điểm nhấn của ngành đồ uống Đài Loan. Nó giới thiệu Đài Loan với thế giới. Vì vậy, nó không chỉ quan trọng đối với Hanlin mà còn đối với Đài Loan nữa”, ông nói.

Nguồn: CNN Travel

• cùng chủ đề
• cùng địa danh
• bình luận