Người Hà Nội từng thích uống cà phê với nước mắm? Nghe mà sốc quá đi!

Ai mà tưởng tượng được vị cà phê lẫn với nước mắm thế nào, mà còn là nước mắm cốt ngày xưa. Thế mà người Hà Nội xịn ngày xưa lại thích uống kiểu đấy. 

• Lạc lối ở Na Hang - vùng cổ tích xứ Tuyên, được ví như "Hạ Long giữa đại ngàn"
• Vietnam Airlines xin lỗi về việc nam tiếp viên hàng không làm lây nhiễm covid-19 ra cộng đồng
• Say như điếu đổ mùa hoa mận Mộc Châu nở trắng trời cao nguyên tháng 12 này

Người trẻ nhất là gen thế hệ cuối 9X đã uống quen cà phê máy chắc không tưởng tượng được đã có thời người Hà Nội thích uống cà phê pha với nước mắm. Tại sao lại như vậy? Trước hết cần kể sơ lược về lịch sử cà phê ở Hà Nội.

Người Việt Nam ta biết đến món cà phê thông qua người Pháp. Dân làm ăn theo chân lính viễn chinh Pháp đã phát hiện ra Tây Nguyên có thổ nhưỡng phù hợp với cây cà phê và trồng loại cây này từ 1870. Sau khi chiếm Hà Nội, họ mở quán cà phê đầu tiên ở phố Hàng Khảm (nay là Tràng Thi) vào năm 1883. Khách hàng lúc đầu tất nhiên chỉ có người Pháp. Thứ nước đen sì như nước cống và đắng như thuốc bắc này chỉ dành cho Tây và giới nhà giàu chơi với Tây; người bình dân An Nam quen uống nước chè và nước vối thôi. Phải đến những năm 1920 – 1930, khi các trí thức Tây học từ mẫu quốc trở về, thói quen uống cà phê mới lan rộng ra ở thủ đô và dần...được nghiện.

Dân Hà Nội rất hardcore, đã nghiện thứ gì thì họ quyết tâm nghiện đến nơi đến chốn. Không tránh được, họ phải nghiện cà phê. Trước kháng chiến, quán cà phê mọc lên ầm ầm, đến mức khi người thủ đô đi tản cư năm 1947, rất nhiều gia đình đã kiếm sống được bằng nghề bán cà phê ở vùng tự do. Dù sau này lịch sử làm biến mất nhiều cái tên, thành phố ghi nhận công lao cho những quán nước trường tồn cùng năm tháng: Nhân, Nhĩ, Dĩ, Giảng, Thái, Thọ, Lâm…

Một hàng cà phê lâu đời có tiếng ở Hà Nội

Cà phê rang và pha kinh điển ngày trước

Tuy nhiên, dù đã uống cà phê hơn 100 năm, tính đến tận đầu những năm 2000, người Hà Nội vẫn chỉ uống cà phê theo một cách duy nhất: hạt robusta rang đậm chiết xuất bằng phin nhôm; thực đơn chỉ có hai món chính là đen và nâu (pha thêm sữa đặc). Thời kỳ này hạt robusta hầu hết là hạt kém chất lượng, phần vì người nông dân chưa có kỹ thuật trồng tốt, phần vì hạt ngon đã bị thu mua hết mang ra nước ngoài.

Để “chữa” cho vị cà phê đỡ đắng và khét lẹt, người Hà Nội nghĩ ra nhiều cách. Phổ biến nhất là trộn bột đậu, nó vừa tăng body (độ dày trên lưỡi người uống), vừa giảm độ đắng của hạt robusta. Có nhà lại chuyên trộn thêm hương liệu, khiến khách hàng uống xong đi tè có mùi thơm như nước hoa, rất là thanh lịch.

Nhưng hương liệu tốt thì đắt đỏ, nên nhiều quán tăng mùi vị cho cà phê bằng…bơ. Người pha bôi một ít bơ thực vật vào đáy phin, sau đó đổ bột cà phê lên và pha như thường, nước nóng sẽ hòa tan hết. Có nơi lại dùng nước mắm: pha phin xong lấy một đầu đũa tre nhúng vào chai nước mắm rồi khuấy đũa ấy vào cốc cà phê mang ra cho khách xơi. Cả hai cách làm đều cho ra cà phê có vị mặn kèm mùi thơm nhẹ. Cách pha kỳ dị này tồn tại hàng mấy chục năm, đến tận những năm 2009, dẫn đến việc người Hà Nội có một khẩu vị cà phê độc nhất vô nhị: họ cho rằng cà phê ngon phải đậm (bắt nguồn từ nước mắm), đắng (do hạt robusta), béo thơm (bơ), và sánh (bột đậu).

Từ rất lâu dân Hà Nội đã uống cà phê với sữa, bột đậu và thậm chí là nước mắm

Tình thế xoay chuyển bất ngờ vào năm 2012, khi thời sự làm rùm beng chuyện “cà phê bẩn”, “cà phê bột đậu” khiến các tiệm cà phê truyền thống phải một phen lao đao. Sợ rằng uống bột đậu thì chết mất, lớp thanh niên quay ngoắt sang những quán tự nhận mình là “cà phê sạch”, “cà phê rang mộc”. Nhưng vì máy móc tối tân chưa có và kỹ thuật pha chỉ dừng ở mức truyền miệng giữa dân trong nghề cho nhau, nên lúc này cà phê Hà Nội uống chán phát điên, loãng toẹt và không thơm mấy. Đây cũng là thời điểm rất nhiều con nghiện bỏ uống cà phê vì hóa ra “cà phê thật” thì không ngon còn cà phê truyền thống thì “bẩn”. Định kiến của lớp già cho rằng cà phê pha máy nhạt nhẽo cũng bắt đầu từ thời điểm này.

Phải đến 2015, máy cà phê Ý mới trở nên phổ biến, và đến đây lại nảy ra một cái gu mới cho rằng cà phê ngon nhất phải là cà phê máy cơ, tức hạt arabica pha bằng máy Italia đắt tiền. Người Hà Nội đột nhiên chuyển qua uống capuccino và latte, mặc dù số đông không hiểu hai loại đấy khác nhau thế nào.
Kể câu chuyện dài để thấy rằng gu cà phê của người Hà Nội thay đổi chóng mặt chỉ trong vong chưa tới 10 năm. Khách hàng cũng phân hóa rõ rệt: lớp già thích độ nặng của cà phê truyền thống, vì vậy sau khi vụ cãi cọ sạch – bẩn lắng xuống, họ tiếp tục trung thành với những tiệm cà phê phin dùng sữa đặc. Lớp trẻ, tức những người học cách ăn chơi khi cà phê pha máy đã phổ biến, chỉ biết trên đời có một loại cà phê ấy mà thôi; họ chuộng mùi thơm nhẹ cũng như body mỏng của hạt arabica pha máy...

Đọc mới thấy dân Hà Nội cũng từng ghiền cà phê theo cách của riêng mình và thì ra cà phê pha nước mắm lại có nguồn gốc như thế. Giờ thì chẳng thể thử cà phê nước mắm nhưng muốn uống cà phê rang đúng kiểu ngày xưa thì ghé Giảng, Đinh, Lâm, Cường, Nhân, Thọ,… để thử nhé! 

Cà phê Giảng, một trong những quán cà phê xưa vẫn nổi tiếng đến bây giờ

Cà phê Đinh nổi tiếng ven hồ Gươm

Cà phê Lâm cũng với cách rang, pha cà phê truyền thống

Chọn trải nghiệm - trọn cảm xúc. Cùng cộng đồng CheckinVietnam đi ăn chơi và cùng nhau chia sẻ những trải nghiệm du lịch của mình tại link này nhé!

Theo Ký ức Hà Nội

• Chả rươi - món ăn "độc nhất vô nhị" của Việt Nam được báo quốc tế khen hết lời
• Đắm say "quên cả lối về" ở "thành phố rừng" Madagui độc đáo nhất Việt Nam
• Chơi vơi Ea Kao - Hồ nước ngọt xanh biếc một màu giữa đại ngàn Tây Nguyên hùng vỹ

• cùng chủ đề
• cùng địa danh
• bình luận